Wanneer iemand vast, worden onevenwichtige dosas in evenwicht gebracht, het maagvuur wordt verhoogd en lichaam en geest worden gezuiverd. Hierdoor voelt men zich lichamelijk heel goed, krijgt men een gezonde eetlust, een gezonde dorst, een aangename karakter, een goede spijsvertering evenals kracht, energie en levenskracht. (Ayurveda: Astangahrdayam 1.3)
Dit zijn de voordelen van vasten: zuivering van de werking van de zintuigen en de zenuwen, juiste afvoer van afval, verlichting van het lichaam, gezonde eetlust, goede regulering van honger en dorst, zuivering van de omgeving van het hart, zuivering van het opboeren en de keel, vermindering van plotselinge spanningen in het lichaam, opwekkendheid en vrijwaring van luiheid. (Ayurveda: Sutrasthanam 14.17)
“Eka” betekent “één” en “dasi” is de vrouwelijke vorm van het woord “Dasa”, wat betekent “tien”. Ekadasi is dus de elfde dag van zowel de donkere als de lichte helft van iedere maand. Op deze speciale dagen vasten toegewijden van granen en peulvruchten en spannen zich extra in om toegewijde dienst aan de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods, Sri Krsna.
Deze heilige vastendagen helpen een zuivere ziel enorm veel om bevrijd te raken van geboorte en dood, zelfs in dit leven. Ekadasi geeft iemand een werkelijk gevoel van verzaking.
Op de dag van het vasten dient men zware lichamelijke arbeid te vermijden wanneer dat mogelijk is.
Zowel door de westerse als de ayurvedische geneeskunde wordt aanbevolen te vasten om de gezondheid in stand te houden en te bevorderen. Moderne biologen en oude heiligen zijn het er over eens dat het vasten iemand lichamelijk en geestelijk bevorderd. Daarom is van nature aanvaard dat het Ekadasi vasten veel ziekten voorkomt en heelt. Srila Prabhupada bevestigt in het Srimad Bhagavatam (1.17.38, betekenis): de staat die de corruptie wil uitroeien kan de beginselen der religie als volgt invoeren: twee verplichte vastendagen, zo niet meer, per maand (soberheid). Uit economisch oogpunt zullen twee van zulke vastendagen per maand de staat bovendien tonnen voedsel besparen, terwijl ook de algehele gezondheid van de burgers er gunstig door wordt beïnvloed.
Hoe Ekadasi te volgen?
Vasten betekent over het algemeen het zich volledig onthouden van zowel voedsel als drank. Wanneer dit voor iemand niet mogelijk is, dan kan men eenmalig een maaltijd zonder graanprodukten eten in de namiddag. Deze maaltijd, genaamd nakta of avondmaaltijd, dient te bestaan uit wortelen die ondergronds zijn gegroeid (behalve bieten), fruit, water, melkprodukten, noten, suiker en groenten (behalve champignons/paddestoelen, uien en knoflook). Men moet proberen niet meer dan één keer water te drinken of meer dan één keer een maaltijd te nemen op Ekadasi.
In elk geval dient men het eten van graanprodukten of peulvruchten op Ekadasi strikt te vermijden. Men dient ook de volgende dingen te vermijden: overdag slapen, een massage met olie, seks, en betelnoten (pinang) eten. Wanneer iemand eet, behalve graanprodukten en peulvruchten, dient hij het volgende te vermijden: spinazie, honing, aubergine, in iemands anders huis eten, asafoetida (duivelsdrek) en zeezout (andere soorten zout, zoals rotszout, zijn toegestaan). Alleen degenen die ziek zijn mogen kruidenmedicijnen gebruiken op deze heilige dag.
Alhoewel tegenwoordig de Vedische kalender in de maand Caitra (maart-april) begint, begon in oude tijden het nieuwe jaar in de maand Margasirsa (november-december). Deze is een heel erg gunstige maand. Dus iemand die begint met het vasten op Ekadasi, doet dat vanaf deze maand. Er zijn twee Ekadasi’s in iedere maand, één tijdens de donkere helft en één tijdens de lichte. Beiden zijn even krachtig voor spirituele vooruitgang.
Wanneer Ekadasi astronomisch samenvalt met Dasami, de tiende dag van de helft van de maand, dan vasten vaisnava’s niet (het wordt als onzuiver gezien), maar wanneer het samenvalt met Dvadasi, de twaalfde dag, dan wordt het zuivere Ekadasi of Mahadvadasi genoemd, en dan dient het gevolgd te worden. In de Vedische beschaving wordt Mahadvadasi gewoonlijk ook Ekadasi genoemd.
Na het zorgvuldig vasten op Ekadasi, volgens de regels en bepalingen, dient men zijn vasten te verbreken binnen 2,5 uur na zonsopgang op Dvadasi (op de ISKCON vaisnava kalender wordt een tijdspanne aangegeven, waarbinnen je je vasten dient te verbreken). Volgens de geschriften dient een ieder die ouder is dan 5 jaar te vasten op Ekadasi.