Heer Nityananda’s verschijningsdag
Heer Nityananda is de eeuwige metgezel van Chaitanya Mahaprabhu, de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods. Zelden wordt de naam Nimai (Chaitanya Mahaprabhu) gebruikt zonder die van Nitai (Heer Nityananda). Mahaprabhu kan niet worden benaderd of begrepen zonder de genade van Nityananda Prabhu, die de eminente guru van alle universa is en dient als tussenpersoon tussen Mahaprabhu en zijn toegewijden. Hij is het actieve principe van de Heer in zowel de schepping als de lila (spel en vermaak). Hij is het tweede lichaam van de Heer en manifesteert zich als Balaram voor Shri Krishna, Lakshman voor Shri Ram en Nityananda Prabhu voor Chaitanya Mahaprabhu. Alle andere vormen en uitbreidingen van de Heer komen voort uit dit tweede lichaam.
Nityananda Prabhu is dus de bron van Sankarshan, alle Vishu’s en Ananta Sesa. Als Vishnu tattva worden Hij en Advaita Acharya aanbeden in dezelfde categorie als Chaitanya Mahaprabhu. In de gemanifesteerde aardse lila is Nityananda Prabhu meer dan een decennium ouder dan Chaitanya Mahaprabhu. Hij is statig, net als zijn meester, met de witachtige huidskleur van heer Balarama. Zijn kleding lijkt op een cluster van blauwe lotusbloemen en er wordt gezegd dat zijn gloed de grootsheid van een opkomende maan bij zonsondergang overtreft. Hij heeft een diepe melodieuze stem, zingt constant de glorie van Shri Krishna en draagt een rode stok met zegeningen voor de toegewijden, maar gevreesd door de demonen. Hij heeft de zorgeloze stemming van een wilde avadhuta (bedelmonnik), zo verzonken is Hij in de liefde van God, en niemand weet wat Hij vervolgens zal doen.
Nityananda Prabhu werd geboren in Ekacakra, een klein dorp in het huidige West-Bengalen, rond het jaar 1474. Zijn geboorteplaats wordt herdacht door een tempel genaamd Garbhasva en wordt tegenwoordig bezocht door grote groepen pelgrims. Zijn vader, Hadai Ojha en moeder Padmavati, waren vrome brahmanen die oorspronkelijk uit Mithila kwamen. Nityananda Prabhu werd geboren op de veelbelovende dertiende dag van de heldere veertien dagen van de maand Maga. Als kind hield Nitai (zoals Nityananda Prabhu werd genoemd) ervan om het spel en vermaak van Shri Krishna of Heer Rama uit te voeren. Hij deed dit zo gezaghebbend en met zo’n vervoering, dat het hele dorp zou worden ondergedompeld in de liefde van God. Nitai’s favoriete deel was dat van Lakshman, en Hij speelde het uit met zoveel ogenschijnlijk authentieke scènes die niet in de Ramayana worden beschreven, dat mensen zich zouden afvragen of Hij het verzon of werkelijk genoot van Zijn eigen spel en vermaak.
Het dorp Ekacakra werd volledig in beslag genomen door de liefde van de kleine Nitai, waar hij de eerste 12 jaar van zijn aardse leven doorbracht. In het 13e jaar werd Hij door een reizende sannyasi (monnik in de onthechte levensorde), Lakshmipati Tirtha, die onder de indruk was van de toewijding en dienst van Nitai, als reisgenoot gevraagd aan zijn ouders. Zijn ouders, gebonden aan de Vedische cultuur, konden het verzoek van een gast niet weigeren en namen met tegenzin afscheid van Nitai. Echter, verwoest door de scheiding met Nitai, gaf Hadai Pandit al snel zijn leven op. Nitai reisde ongeveer 20 jaar met Lakshmipati Tirtha, gedurende welke hij alle heilige plaatsen in het land bezocht, wat doet denken aan de manier waarop Balarama reisde terwijl de slag bij Kurukshetra voortwoedde.
Nitai zou later zijn geïnitieerd door Lakshmipati Tirtha. Hij ging ook om met een andere beroemde leerling van Lakshmipati Tirtha, Madhavendra Puri. Die door Nitai werd vereerd alsof hij Zijn spiritueel leraar was. Madhavendra Puri staat bekend om het vaststellen van de zoete waarheid van Madhurya-rasa, die later een integraal onderdeel van het Gaudiya Vaishnavisme werd. Onder de andere discipelen van Madhavendra Puri zijn Advaita Acharya en Isavara Puri (de spiritueel leraar van Chaitanya Mahaprabhu).
Nityananda Prabhu ontmoette Chaitanya Mahaprabhu in 1506, toen hij 32 jaar oud was en de Heer 20 jaar. Er wordt gezegd dat toen Nityananda Prabhu het land Nadia bereikte, Hij zich verstopte in het huis van Nandanacharya, om de extase van ontmoeting door scheiding te verhogen. Chaitanya Mahaprabhu die op de hoogte was van de komst van Zijn eeuwige metgezel, stuurde Haridas Thakur en Srivas Pandit uit om Nitai op te sporen, maar ze faalden. Uiteindelijk kon Chaitanya Mahaprabhu de scheiding niet langer verdragen en ging zelf rechtstreeks naar Nityananda Prabhu en de extase van de ontmoeting was zo transcendentaal dat iedereen die er getuige van was onder de indruk was van de sublieme ervaring. Een tempel genaamd Shri Gaura-Nityananda herdenkt deze ontmoetingsplaats in Nadia.
Nityananda Prabhu speelde in Zijn rol als de oorspronkelijke spiritueel leraar een belangrijke rol bij het verspreiden van het yuga-dharma van sankritana over de Gaudia desh (Bengalen, Orrisa). Zijn genade kende geen grenzen, en mensen die het geluk hadden met Hem in contact te komen, werden overspoeld met de liefde van God. Het was door Zijn genade dat Raghunatha dasa, een van de zes Goswami’s, het beroemde Danda Mahotsava-festival van Panihatti begon, een traditie die tot op de dag van vandaag voortduurt, en dus in staat was om Chaitanya Mahaprabhu te dienen. Hij verleende Zijn genade aan zelfs gevallen zielen zoals Jagai en Madhai, door hen te verlossen van de zondige levens en hen te beschermen tegen de toorn van zelfs Chaitanya Mahaprabhu. Zijn genade kende inderdaad geen grenzen, en gelukkig waren de mensen die de nectar van Zijn instructies proefden.
Toen Nityananda Prabhu terugkeerde naar Bengalen op verzoek van Chaitanya Mahaprabhu, besloot Hij om zijn avadhuta-status op te geven en een grahastha (gezinshoofd) te worden. Hij trouwde met Jahnava devi en Vasudha, de twee dochters van Suryadasa Sarakhel, die de broer zijn van Gauridasa Pandit (een intieme metgezel van Chaitanya Mahaprabhu en de spiritueel leraar van de beroemde Shyamananda Pandit). Nityananda Prabhu had een zoon (Virchandara) en een dochter (Gangadevi) uit Vasudha. Kort daarna overleed Vasudha en zorgde Jahanva devi voor de kinderen. Later wijdde ze Virchandra in, en werd ook een instructieve spiritueel leraar bij mensen als Shyamananda Pandit, Shrivasa Pandit en Narottama dasa Thakur.
Jahnava devi wordt vereerd als een Vaishnavi en zij vestigde de vooraanstaande positie van vrouwen in de Vaishanava-traditie. Heer Nityananda beëindigde Zijn aardse spel en vermaak door op te gaan in de godheid van Krishna, bekend als Bankim Ray, niet ver van Ekacakra. Vaishanava acharya’s stellen nadrukkelijk dat mensen die proberen Chaitanya Mahaprabhu te begrijpen zonder de genade van Nityananda Prabhu te krijgen, nooit zullen slagen. Men moet oprecht tot Heer Nityananda Prabhu bidden als de adi-guru (oorspronkelijke spiritueel leraar) om overgeleverd te worden aan de lotusvoeten van Shri Chaitanya Mahaprabhu. De aanwezigheid van Nityananada Prabhu wordt altijd gevoeld in de aanwezigheid van de eigen guru, want de guru wordt beschouwd als de levende manifestatie van de liefde en genade van Nityananda Prabhu, en zijn sakti (kracht) geeft de discipel de mogelijkheid om toegewijde dienst te verrichten en spirituele gelukzaligheid te ervaren.